DE MOCK TURTLE & DE BLINDE VINK

Alle Alice-vertalers hebben geworsteld met de Mock Turtle.  Bij Matsier heette hij aanvankelijk Imitatie-Schildpad, maar in latere drukken werd dat Nepschildpad. De Belg Frans Verachtert kon helemaal niet kiezen, en gebruikte daarom elke keer een andere naam. Ik heb ze allemaal genoteerd, van Ersatz-Schildpad tot en met Parade-Schildpad – de overige 47 zal ik de lezer besparen.

Ik heb 28 vertalingen en bewerkingen vergeleken. Meest gekozen zijn de soepschildpad (9x) en de nepschildpad (5x); drie keer blijft het bij schildpad. Verder vond ik onder meer een fopschildpad, kunstschildpad, onechte schildpad en kalfskopschildpad. In een Vlaamse versie kwam ik de valspad tegen, in de Friese de sabeare skyldpad. De vertaling van Carl Alphenaar, nepsoepschildpad, vind ik de minst slechte. Ik zal uitleggen waarom.

Martin Gardner schrijft, terecht, dat Mock turtle soup een imitatie is van Green turtle soup, waar een echte soepschildpad (een zeeschildpaddensoort uit tropische gebieden) bij te pas kwam. Deze soep was duur en exotisch, en werd in Carroll’s tijd al vrijwel nooit meer opgediend. In alle culturen worden recepten voortdurend aangepast: wij kopen bij AH een roti met sperciebonen omdat kouseband te duur is, we eten een broodje shoarma van het varken dat toch echt een lam zou moeten zijn, en over tien jaar vinden we vegetarische chili con carne heel gewoon.

Zo ging het ook met de schildpadsoep. De aanleiding tot dit stukje was dat ik een reclame-kookboekje vond uit 1916, een goedkoop ding van 60 bladzijden. Daarin het recept van Schildpadsoep, met als basis-ingrediënt een (ongeschoren) kalfskop. In Engelse kookboeken was het niet anders. De termen Turtle Soup en Mock Turtle Soup werden beide gebruikt voor de variant waar geen schildpad meer aan te pas kwam. Wie die er perse in wilde, moest kijken bij Green Turtle Soup of Real Turtle Soup, maar dit recept stond alleen in nogal elitaire kookboeken. Kortom: Mock Turtle Soup werd niet geassocieerd met namaak, laat staan met fraude of bedrog. Pepernoten groeien niet aan een notenboom,  een blinde vink kan niet vliegen, gestampte muisjes zijn niet zielig, Maxima lust geen koninginnesoep, en in schildpadsoep zat ook in Alice haar tijd geen schildpad. 

  

Het weglaten van een ingrediënt wordt in de reclame altijd gebracht als een verbetering: nu zonder suiker ! Ik zou Mock Turtle Soup dan ook graag verbeterde schildpadsoep noemen. De Mock Turtle wordt dan de 'verbeterde schildpadsoep-soepschildpad', of, als het korter moet, verbeterde soepschildpad.  Ik sta open voor nog betere oplossingen.