REKENEN IN WONDERLAND: KLIMOPTELLEN & GIRAFTREKKEN

Dat vertalers vaak slechte rekenaars zijn, bleek al uit mijn blog over de diepte van het Tranenmeer. Min of meer van plan het onderwerp verder uit te diepen (pun alert) las ik Sheila Sitalsing (Volkskrant, 1-7-’19) over woekerpolissen die worden opgedrongen “met rekenvoorbeelden uit Alice in Wonderland”. Zo veel zijn dat er niet, twee maar, en ook twee in Spiegelland. Een volgende keer zal ik ze zeker bespreken. Maar eerst een taalkwestie. Voor de zevenjarige Alice bestond de rekenles uit de onderdelen addition, subtraction, multiplication en division. Mijn voornaamste informatiebron over het tegenwoordige Nederlandse onderwijs is Mees Kees uit de gelijknamige kindertelevisiserie. Volgens mij gaat het nog steeds over optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen, ondanks mogelijk gegniffel bij het tweede onderdeel. Op de onderzeese school die de Mock Turtle bezocht werden dat de vakken ambition, distraction, uglification en derision. Een pittige opgave voor elke vertaler ! Een twaalftal vertalingen heb ik gescand op hun weergave van de basisvaardigheden. Hier zijn ze, in chronologische volgorde: R. ten Raa (1899):opzwellen, uitrekken, formeel huldigen, helen Mevr. v.Oven-v.Doorn (1934): opbellen, aflikken, verlelijken, dweilen Reedijk&Kossmann (1947): opzwellen, aftrappen, vermenigschuldigen, kwelen Hans Andreus (1968): opzwellen, afbekken, verlenigvuldigen, kelen Frans Verachtert (1970): optillen, afhalen, mening vervullen, vervelen Andriesse-vdZande (1976): opbellen, afbekken, verzemelen, kwelen Eelke de Jong (1981): opzwellen, intrekken, volledigvuldigen, kwelen Nicolaas Matsier (1989): optillen, afbekken, gemenevuldigen, stelen Sofia Engelsman (1999): opsnijden, afbekken, beschuldigen, stelen Peter Christiaens (2004): optillen, afbekken, verbeschuldigen, helen Akkie de Jong (2005): optillen, uitrekken, verontvuldigen, helen Peter Bulthuis (2006): oplawaaien, aftuigen, vermenigbulderen, stelen In het algemeen valt het weer eens niet mee. Zou ik het beter doen ? Misschien. In kleine kring heb ik me wel eens laten ontvallen dat ik stiekem werk aan mijn eigen vertaling – verschijningsdatum op z’n vroegst bij mijn tachtigste verjaardag, over zes jaar. Inmiddels twijfel ik steeds meer aan nut en noodzaak van het exact vertalen van een boek dat bijna iedereen kan lezen in de originele taal, zeker met wat hulp van Martin Gardner. Als enige doelgroep zie ik dan ook kinderen, zo tussen 8 en 14 jaar. Daar zal ik mijn vertaling, die je ook best een bewerking mag noemen, dan ook nadrukkelijk op afstemmen. Woordspelingen gelden tegenwoordig in Nederland als oubollig. Alice kan niet zonder. Volgens mij houden kinderen wel van een woordgrapje, mits niet al te subtiel. Mijn eerste idee was heel simpel: aftellen & optrekken. Via floptellen & straftrekken en galoptellen & karaftrekken kwam ik tenslotte uit op klimoptellen & giraftrekken. De overige vakken komen in de volgende cursus aan de orde. Huiswerk voor de volgende les: bedenk wat de juryleden kunnen doen met de som van de getallen 14, 15 en 16.